De lezer zal me mogelijk verwijt maken, dat ik culturele ontwikkeling niet op waarde schat. Misschien zeg je: wat een onzin! Maar toch... ik wil je even meenemen in een gedachtegang die misschien toch meer hout snijdt dan je denkt.
Nog niet zo lang geleden, in de tijd van "er was eens", zo'n 50/60 jaar geleden, gingen mensen massaal naar de kerk om Allerheiligen te vieren. Dit gebeurde in combinatie met Allerzielen. Er werden - en in sommige gebieden gebeurt dat nog steeds- op 2 november graven gezegend. Dit gebeurde in het vertrouwen dat de overledenen "in vrede" zouden rusten en dat zij bij God in de hemel zouden zijn. Of je dat nu gelooft of niet; ik vind het een geruststellende en vertrouwenwekkende gedachte. Bovendien kon je bidden voor de overledenen, wat nog een beetje gevoel van controle gaf op de onbeheersbaarheid van het verdriet, van de angst van het alleen zijn, en de eenzaamheid. Ergens, daar in de hemel, leven de overledenen met ons mee, en wij met hen.
Een dag ervoor, op Allerheiligen, vierde men alle mensen die leven voor en bij God. Ok, je moet er wel dood voor zijn, maar het geloof gaf een vertrouwen dat heel veel mensen - alle - heiligen waren. Overigens noemde men de eerste Christenen "de heiligen" omdat zij dochters en zonen van God waren door de doop en daardoor gekend en bemind.
Ik vind dat toch een taal en viering van vertrouwen. En ja, nog eerder, voor 1965 werd in de liturgie weliswaar het zogenaamde Dies Irae gezongen, over een "Dag van toorn" dag van wraak, waarin alles aan het licht komt wat ongezegd en ongekend bleef... het kon je als gelovig mens angst aanjagen. Maar de tekst spreekt telkens het vertrouwen uit dat op grond van de daden van Christus, de mens die zondigt - en dat soms heel zwaar - de mens die met schuld en schaamte is belast toch kan en mag hopen op liefde en erbarmen. Op zich, denk ik dan - ook in het licht van wat mensen elkaar soms aandoen - geen bizar gebed. Een beetje angst kan soms helpen het leven te verbeteren.
Maar dan Halloween... ergens vind ik het altijd een rotfeestje, in de letterlijke betekenis. Je wordt er niet echt beter van, vind ik. Het is spelen met angst en schrik, en dat wordt dan ook nog beloond. Op zich deden de sprookjes van Grimm dat ook, en Chucky is in moderne tijd natuurlijk een echte angstwekker, die je een nacht kan wakker houden, behalve als je echt van horror houdt. Misschien is het psychologisch gezien een goede manier om met angsten om te leren gaan, maar toch twijfel ik eraan: wat doen deze angstige rituelen met kinderen, zeker de jongere kinderen? En waar je vroeger - hoor mij oude nostalgicus - langs de deur ging met Sint Maarten om een lied te zingen en te delen, ga je nu langs de deuren om schrik aan te jagen en te krijgen. Het is voor mij een soort omkering van waarden. En ergens - misschien is het "maar een gevoel", vind ik het geen goede ontwikkeling in tijden waarin angsten toch al zo groot worden: de virtuele werkelijkheid komt al de reële werkelijkheid binnen en maakt mensen afhankelijker, willozer en angstiger: hoe zal het dan gaan als er meer komt? Ook psychologen/traumatherapeuten zoals Marieke Feijtel waarschuwen soms al voor de effecten op kleine kinderen, zonder deze overigens te overdrijven. Dat zou ook het laatste zijn wat ik wil: angst heeft een goede functie: het houdt je verre van iets dat je kwaad kan doen. Maar vanuit geestelijk oogpunt gezien, kan angst je ook zodanig in de greep krijgen dat het een stoornis wordt. En ik ben wel benieuwd wat het met mensen doet, wanneer je bewust angst en schrik gaat opzoeken: er is al genoeg dat zomaar binnenkomt, lijkt me...
Ik kies dan toch liever voor zegening en liefde, voor Allerheiligen... met een belofte dat angst nooit het laatste woord zal hebben.
Comments