Waardigheid en identiteit. Twee kanten van een mensenleven. Er zijn er uiteraard méér.
In mijn werk als geestelijk verzorger kom ik zoveel mensen tegen die hun waardigheid willen behouden. Waardig zijn heeft met buitenkant te maken. Met manieren waarop je je laat zien aan de buitenwereld. Maar het heeft misschien nog meer te maken met de wijze waarop je innerlijk is. Hoe ziet je binnenkant eruit? Hoe je je laat zien, hoe je jezelf toont, hoe je spreekt, kijkt, waarneemt, aanvoelt en handelt maakt uit voor de manier waarop je zelf wordt waargenomen. De binnenkant is daarbij van groot belang.
Veel mensen worstelen tegenwoordig met hun binnenkant. De worsteling met je leven, met eenzaamheid soms, met taboes en grenzen. Mensen zijn soms zo bezig met "buitenkant" dat het moeilijk valt om aan de binnenkant te kijken.
Hoe krijg je de binnen- en buitenkant in balans en evenwicht? We hebben in de laatste decennia zoveel schandalen meegemaakt in onze samenleving, dat het soms moeilijk is de ander nog te vertrouwen. Kun jezelf nog vertrouwen bij alle fake-news en desinformatie: wat is nou de waarheid over zaken, mensen, jezelf? Welke buitenkant laat je zien en welke binnenkant beweegt je?
Je zag het ook in het toeslagenschandaal, in het migratiedebat, in de metoo-beweging, in cancelcultuur, en ook in kerkelijk-religieuze kringen zijn er vele schandalen (geweest), rondom seksueel misbruik, macht, geld en bezit. Het klimaat en de oorlog in Oekraïne en nu weer tussen Gaza en Israël: het dreigt uit te lopen op een totale catastrofe.
Mensen strijden om identiteit en waardigheid. Om een goede en hoopvolle toekomst, maar telkens opnieuw lijkt de hoop te vervliegen in eindeloos geweld. Sommigen zeggen: wil je vrede, bereid je dan voor op oorlog... Je zou er ook moedeloos van kunnen worden, zeker wanneer je jong bent. Je zou ook alle energie kunnen zetten op een nieuwe wereld. Een visioen, dat je gaat nastreven, een visioen van vrede. Dat is wat profeten doen. Zij blijven ondanks alles en tegen de verdrukking in zeggen dat niet de mensen die kwaad willen het laatste woord hebben maar de mensen die goed willen. En goed is maar één letter verwijderd van God, als je wilt. Waardigheid, binnenkant en buitenkant met elkaar in balans houden, eenheid en vrede in je eigen ziel krijgen of bewaren en in vrede leven met anderen: Volgens mij is dat wat mensen ten diepste zoeken. Bedreiging van die persoonlijke waardigheid maakt mensen angstig, onzeker, verdrietig, teleurgesteld of boos en leidt te vaak tot conflict. Erkenning van waardigheid - dat je het waard bent om te bestaan - is wezenlijk voor mensen.
Die waardigheid heeft voor mij ook sterk te maken met identiteit: met de vraag: wie ben je en wie wil je zijn. Identiteit is als een diamant met veel facetten. Ik definieer mezelf allereerst als mens. Ik ben mens. Geboren. Het leven is me gegeven. Punt. En dat maakt mij waard te leven.
Twee: ik word geboren in een lijn. Ik ben een nieuw begin in een lijn van generaties. En ongemerkt, soms ongewild, draag ik in mezelf de generaties vóór mij mee. Dat kan me enorm bepalen in mijn identiteit. Het kan je optillen en neerdrukken. Maar altijd is die zogenaamde trans-generationele overdracht aanwezig, zoals ook je genen doorgeefluiken zijn uit het verleden.
Drie: ik heb een naam. Die naam is me door mijn ouders gegeven. Omdat ik een naam heb, kunnen anderen mij roepen en in contact treden en omgekeerd. Soms is een naam een programma, soms een opgave, en soms een strijd. Er zijn mensen die hun naam veranderen, omdat zij teleurgesteld zijn over anderen die hun eigen goede naam vernietigen door hun gedrag.
Vier: Ik ben een man of een vrouw. Misschien ben ik wat ouderwets. Maar je wordt in het lichaam geboren als man of vrouw. Tegelijkertijd is er in dat spectrum tussen man en vrouw heel wat verscheidenheid of zoals nu gezegd wordt: diversiteit. De biologie leert dat er ook mannen en vrouwen zijn die zich in hun eigen lichaam niet thuis weten. Soms is dat zichtbaar, soms onzichtbaar. En er is binnen het spectrum van de mens ook seksuele diversiteit, overigens net zoals in het dierenrijk. Sommigen zijn homoseksueel, anderen biseksueel en daartussen zit nog heel veel. Zoals zelfs Antoine Bodar ooit betoogde, dat er binnen homoseksualiteit heel veel verschillende gradaties zijn. Hoe ik mezelf ervaar en definieer als mens, in mijn seksuele oriëntatie, is voor sommige mensen een lange en vaak pijnlijke zoektocht. Antropologische, sociaal-maatschappelijke, psychologische, moreel-religieuze veronderstellingen of vooronderstellingen, en familiaire omstandigheden maken het soms ingewikkeld om je eigen identiteit op dit facet van de diamant te herkennen, erkennen en beamen als iets van jezelf en als iets goeds.
Een vijfde aspect van mijn identiteit is gelegen in mijn levensbeschouwelijk-culturele context: ik ben Limburger, Nederlander, Europeaan - tenminste als ik dat laatste voel - en/of wereldburger. Ik ben rooms-katholiek of protestant of joods of moslim, boeddhist of hindoestaans, humanist, agnost of atheïst: soms combineren we verschillende aspecten op de as van levensbeschouwing en cultuur met elkaar en daarop vormen we onze persoonlijke identiteit.
Zes: ik heb een opleiding en een professie. Voor sommige mensen is dat een beroep, voor anderen is het een levenslange toewijding aan een "calling". Calling en beroep kunnen samengaan. Denk maar aan mensen die werken in de zorg. Zij kunnen hun werk (beroep, rol, functie, taak) soms uitoefenen op basis van een "calling": geroepen om te zorgen, verzorgen, bij te staan, helen en genezen. Voor mij is mijn "calling", mijn roeping het priesterschap als facet van mijn identiteit: ik kan dat niet ontkennen, niet wegpoetsen, niet vermijden: het is voor mij een onvermijdelijke liefde.
Een zevende aspect van mijn identiteit ligt volgens mij in mijn verhouding tot anderen. Ook anderen vormen mijn identiteit en daarom zijn zij ook "identiteitsmakers". In de spiegel van de ander en misschien ook "de Ander" kom ik meer in beeld: mijn persoonlijkheid, mijn identiteit vormt zich gedurende jaren tot wie ik nu ben en tot wie ik ooit zal worden.
Zo wil ik in mijn eigen werk en bestaan anderen ontmoeten om te luisteren naar hun worstelingen met waardigheid en identiteit, in welke context dan ook. En om te zoeken. Zoeken naar ruimte, grenzen van wat wél en wat níet voor mij wezenlijk en van belang is, en uiteindelijk naar vrijheid en vrede. Voor een waardige toekomst.
Comments